Omega-3 – Podstawa Każdego Człowieka!

18 grudnia 2021

Każdy chyba już słyszał o czymś takim jak Omega-3, w końcu trąbią o tym wszędzie. Ale co to tak naprawdę jest, dlaczego to jest tak ważne i co jeść, co robić żeby było dobrze? Czytaj dalej, a się dowiesz! 🙂

Spis treści

Co to jest Omega-3?

Jakie są korzyści z tego interesu? 😀

A co jak jestem w ciąży?

Ryby, a rtęć i inne toksyny

Czy możemy sprawdzić ile mamy Omega-3 z krwi?

A co jak zjemy za dużo?

To ile tej Omega-3 „jeść”?

Podsumowanie

.

Co to jest Omega-3?

Kwasy tłuszczowe Omega-3 można rozumieć jako pewien rodzaj lub składnik, który znajduje się w tłuszczu, który spożywamy wraz z pożywieniem. Tłuszcz sam w sobie pełni rolę źródła energii i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Pełni szereg zastosowań takich jak m.in wsparcie układu nerwowego i krwionośnego.

Kwasy tłuszczowe Omega-3 są dla nas szczególnie ważne i o ich odpowiedni poziom w diecie powinniśmy, szczególnie dbać, ale o tym dlaczego nieco później.

Nazwę tą możemy zawdzięczać kwasom tłuszczowym, które są w tej magicznej trójce zawarte, czyli kwas alfa-linolenowy ALA, kwas eikozapentaenowy EPA oraz kwas dokozaheksaenowy DHA. Ta święta trójca tworzy nam właśnie Omega-3.

Jakie są korzyści z tego interesu? 😀

Ooooj! Przygotuj się na troszkę czytania, bo możemy uświadczyć benefitów w wielu zakresach. Let’s go!

Funkcjonowanie mózgu

Jedna z hipotez dotyczących wpływu Omega-3 na funkcjonowanie mózgu mówi, że zależy m.in od odpowiedniej podaży kwasu DHA. Kilka dowodów sugeruje, że niedostateczne poziomy DHA powodują spadek fosfolipidów w mózgu, a są one istotnym składnikiem budowy błony komórkowej[1].

Nie ma jednak zbyt wielu powodu do strachu w takim ujęciu krótkoterminowym, ponieważ potrzeba kilkunastu miesięcy, czy nawet lat żeby do tego doprowadzić [2-3]. Z drugiej strony jednak weźmy nasze Polskie podwórko, naszą rodzinę czy znajomych. Jestem przekonany, że zdecydowana większość z nich nie dba o to w żaden sposób, więc istnieje duże ryzyko, że przez ostatnie lata było to na pewno zaniedbane, a to już w tym kontekście może mieć znaczenie.

Agresja

Na wstępie trzeba powiedzieć, że podłoże agresji jest szerokie i u każdego powód będzie prawdopodobnie nieco inny. Można jednak znaleźć pewny wspólny mianownik i jest nim na pewno odpowiednie funkcjonowanie mózgu. W kilku badaniach zauważono wpływ odpowiedniego stężenia DHA na „prewencję” czy stabilizacje agresywnego zachowania pod wpływem stresu, ale i nie tylko[4-7].

Chociaż wpływ DHA na agresje, a raczej mechanizm odpowiadający za to nie jest do końca znany to zauważono, że ma to wpływ w kontekście depresji, na którą już odpowiednie kwasów Omega-3 wpływ ma. Dlatego jest bardzo możliwe, że taki antydepresyjny wpływ ma istotną korelację z agresją[8].

Pamięć i uczenie się

Chociaż na razie zdecydowana większość badań jest robiona na szczurach, to istnieją już obiecujące badania w tym temacie na ludziach. Otóż wykazano, że niedostateczna podaż DHA wpływa na pogorszenie się pamięci u szczurów, a dawka DHA rzędu 300 mg/kg masy ciała wykazuje poprawę pamięci długoterminowej[9].

Jedno z badań przeprowadzono na zdrowych osobach w wieku od 18 do 25 lat. Zauważono, że po suplementacji 750mg DHA i 930mg EPA przez 6 miesięcy poprawiła się tzw. „pamięć robocza” (to jedna z funkcji mózgu lub inaczej umiejętność, dzięki której możemy pracować z informacjami wokół nas nie tracąc uwagi z tego nad czym obecnie pracujemy. To taka „karteczka w mózgu”, która utrzymuje informacje, dzięki czemu mózg może łączyć je z innymi informacjami)[10].

Inne badanie na młodych osobach, które jadły mało ryb wykazało poprawę pamięci i czasu reakcji przy suplementacji 1,160 mg DHA przez 6 miesięcy[11].

Depresja

Na ten temat wiemy już całkiem sporo. Badacze, którzy przeprowadzili meta-analizę prześledzili ponad 200 badań, z których wybrali 28, które spełniły ich kryteria. Badacze chcieli sprawdzić jaki wpływ ma suplementacja Omega-3 na różne rodzaje depresji[12].

W badaniach używano suplementacji w zakresach 136-6,200 mg kwasu EPA oraz 88-3,400 mg kwasu DHA i dotyczyło to wszystko depresji przedporodowej, poporodowej, ciężkiej depresji, choroby dwubiegunowej, schizofrenii, parkinsona i wielu innych[13-16].

W dużym skrócie zauważono, że taka suplementacja ma efekt anty-depresyjny, aczkolwiek trzeba zaznaczyć, że zasługę tą ma kwas EPA. W kilku badaniach, że sam kwas DHA nie ma wpływu na poprawę stanu zdrowia, oraz zwiększanie dawek EPA nie ma większego lub żadnego wpływu na poprawę efektów niż suplementacja 1g[17-19].

Dodatkowo myślę, że warto dopowiedzieć, że zauważono również zwiększone działanie w przypadku połączenia suplementacji Omega-3 z lekami typowo stosowanymi przy leczeniu depresji.

Stres

Zarówno kwas EPA jak i DHA może mieć wpływ na radzenie sobie ze stresem. W przypadku stresu, głównymi czynnikami jest adrenalina, noradrenalina oraz kortyzol, które pikują, gdy jakaś sytuacja nam zagraża (np. ktoś chce nas zabić lub Pani z matematyki woła nas do tablicy ;)).

Suplementacja kwasami EPA wpływa pośrednio na obniżenie stresu przez wpływ na cytokiny prozapalne, a kwas DHA wpływa na obniżenie adrenaliny i noradrenaliny[20-25].

Trzeba jednak tutaj uspokoić nieco tą moją bajerkę i powiedzieć, że zdecydowana większość badań robiona jest na szczurach, jednak są badania na ludziach, w których zauważono takie same/podobne reakcje czy mechanizmy[20-21].

Choroby sercowo-naczyniowe

To jest właściwie „sekcja”, której przypisuje się chyba najwięcej w kontekście dbania o odpowiednią podaż kwasów tłuszczowych Omega-3 w naszej diecie. Suplementacja ta jest powiązana z białkiem CETP (Cholesteryl Ester Transfer Protein). Ta proteina powoduje, że cholesterol LDL rośnie, a maleje HDL, a my chcemy na odwrót.

I tutaj właśnie jest ten drogocenny efekt odpowiedniej potaży DHA i EPA, ponieważ zauważono spadek trójglicerydów i podwyższenie się lipoproteiny HDL[26-31].

Pewna meta-analiza spośród ponad 8,000 badań wyłoniła 47 do analizy. W badaniach brały udział osoby, które w jakimś stopniu miały zaburzenia gospodarki lipidowej. Po dogłębnej analizie wykazano, że odpowiednia podaż Omega-3 prowadzi do redukcji trójglicerydów, ale trzeba zaznaczyć, że chodzi tutaj o stałą, długotrwałą podaż, a nie okresowe czy jednorazowe podniesienie do odpowiedniego poziomu[32].

Oprócz tego wszystkiego Normy żywienia dla populacji Polski wydane przez NIZP-PZH(Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny) mówią:

„Działanie kardioprotekcyjne związane z obniżeniem ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca (ChNS) oraz częstości występowania incydentów wieńcowych, udarów i zgonów, w tym spowodowanych przez ChNS. Kardioprotekcyjny efekt kwasów omega-3 związany jest z działaniem antyarytmicznym, antytrombogennym i przeciwzapalnym.”

Układ odpornościowy

Kolejny bardzo wartościowy aspekt, o który łatwo możemy zadbać mając odpowiednią ilość Omega-3 w organizmie. Zmniejszenie markerów prozapalnych, takich jak CRP, IL-6, TNF-a w przypadku nadmiernej odpowiedzi immunologicznej naszego organizmu[33-36].

Zdrowie oczu

Wyrównując spożycie kwasów omega 3 do omega 6 (których w Polsce spożywamy zdecydowanie nadmiarowo) jesteśmy w stanie zwiększyć przeciwdziałanie angiogenezie siatkówki oka oraz ogólnie zmniejszyć ryzyko chorób naczyń krwionośnych[37-38].

Nowotwory

Suplementacja kwasami Omega-3, a w szczególności odpowiedni stosunek Omega-3 do kwasów tłuszczowych Omega-6 wewnątrz komórek skóry ma ochronny wpływ w kontekście raka skóry[39-40]. Przeciwnowotworowy efekt kwasów Omega-3 wydaje się być związany z poprawą płynności, przepuszczalności błon komórkowych oraz działaniem przeciwzapalnym[41-42].

Mamy nawet fajne badanko, w którym powiązano zwiększenie Omega-3 w diecie ze zmniejszeniem ryzyka raka prostaty[43].

A co jak jestem w ciąży?

Zanim zaczniesz rozmyślać nad jakąkolwiek suplementacją bądź spożyciem większej ilości ryb skontaktuj się ze swoim lekarzem, aby zasięgnąć wszelkich informacji. Warto zwracać uwagę przede wszystkim na rtęć, ponieważ niemowlęta wydają się być bardzo narażone na upośledzenie funkcji poznawczych przy nadmiernym spożyciu rtęci[44].

W przypadku suplementów to zazwyczaj rtęci jest bardzo, bardzo mało, ale i tak zwracaj na to szczególną uwagę.

Tutaj akurat dopowiem o płodności, a nie ciąży, ale warto wiedzieć, że jest badanie, które przebadało 12 kobiet o „normalnej wadze” i 15 kobiet, które miało BMI większe niż 30. W tym badaniu wykazano spadek FSH u kobiet o „normalnej wadze”, natomiast u otyłych już nie[45].

Jest to ważne, ponieważ FSH powiązano z długością płodności. Im wyższy poziom tym krócej może trwać okres płodności u kobiet (lub wpłynie to po prostu na pogorszenie tej płodności)[46].

Kwas DHA pełni kluczową rolę w rozwoju układu nerwowego płodu podczas ciąży[47]. Ale to nie wszystko, ponieważ podaż DHA z diety jest kluczowe podczas trzech pierwszych miesięcy życia i kwas DHA w mleku matki. Co powoduje prosty wniosek, że trzeba dbać o jego odpowiednią podaż z diety[48-51].

W jednym badaniu wzięło udział ponad 100 kobiet, które rzadko spożywały ryby i ogólnie nie dbały o odpowiedni poziom Omega-3. Rozdzielono je do grup z „normalną dietą” i takiej, gdzie jedzono 2 porcje łososia tygodniowo od 20 tygodnia ciąży aż do porodu.

Przebadano mleko matki w pierwszym, piątym, czternastym i dwudziestym ósmym. dniu po urodzeniu i mleko z grupy, która jadła łososia miała zwiększone stężenie kwasu EPA o 80% a DHA o 90% w porównaniu do kobiet z grupy, która nie spożywała ryb. Nieźle co?

Ryby, a rtęć i inne toksyny

Spożywanie ryb przez ludzi często powiązane jest z pewnym strachem przed różnymi toksynami, a przede wszystkim rtęcią. Oczywiście obawy są jak najbardziej uzasadnione, ponieważ poszczególne akweny wodne i ryby w nich występujące mają różną zawartość rtęci, dioksyn i innych dioksonopodobnych związków.

Z tych właśnie względów w szczególności tzw. grupy wrażliwe, czyli kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią i dzieci powinny uważać. Jednakże naukowcy z European Food Safety Authority (EFSA) zgodnie stwierdzili, że są ogromne korzyści ze spożywania umiarkowanej ilości ryb przez kobiety ciężarne i owe korzyści przeważają nad ryzykiem[52].

I w tym właśnie momencie warto pokazać tabelę ukazującą zawartość rtęci i toksyn w poszczególnych rybach opracowaną przez NIZP-PZH. Poniższa tabela ukazuje porcję ryby danego gatunku, które może spożyć tygodniowo człowiek o masie ciała 70kg, żeby nie przekroczyć tolerowanej dawki pobrania (PTWI – ang. Provisional Tolerable Weekly Intake).

Gatunek RybyRtęćPCB + dl-PCB
Dorsz bałtyckiponad 2 kgokoło 1 kg
Śledź bałtyckiponad 1 kg392-400g
Łosoś bałtyckiponad 2 kg103-105 g
Karp3 kg7 kg
Pstrągponad 2 kgponad 2 kg
Mintajponad 11 kgponad 65 kg
Solaponad 2 kgponad 32 kg
Tuńczyk w olejuponad 1 kgponad 2 kg
Sardynka w olejuponad 4 kg330g
Makrela wędzonaponad 2 kgponad 1 kg
Łosoś bałtycki wędzonyponad 1 kg75 g
Łosoś norweski wędzonyponad 2 kg575 g
Szprot wędzonyponad 4 kg120 g
Marynowane płaty śledzioweponad 2 kg475 g
Jarosz M, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. NIZP-PZH (2020), s. 110

PCB – Polichlorowane bifenyle

dl-PCB – Dioksyny i dioksynopodobne

Czy możemy sprawdzić ile mamy Omega-3 z krwi?

Takie pytanie zadaliście mi na instagramie, więc odpowiadam, że tak. Można zrobić badanie krwi żylnej, które nie wymaga specjalnego przygotowania. Bada się poziom EPA i DHA oraz wskaźnik Omega 3, który wskazuje w jakim stopniu chroniony nasz układ krążenia.

Jeżeli dobrze komponujesz/śledzisz swój jadłospis to w podsumowaniu witamin/minerałów i innych związków w Twojej diecie powinieneś mieć wypisane ile DHA czy EPA spożywasz ze swojej diety. Na tej podstawie też możesz dobrać suplementację do Twojego celu.

W mojej ocenie jednak nie ma sensu tego robić, ponieważ wystarczy zadbać o podstawową profilaktykę działania. Zadbać o odpowiednią podaż ryb w naszej diecie i po kłopocie.

A co jak zjemy za dużo?

Dla ogółu populacji nie ma zbyt mocno sprecyzowanych zaleceń, czy ustalonej górnej granicy. Jednak Agencja Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA) zaleca dzienne spożycie Omega 3 na poziomie 3g za bezpieczne[53].

Jednak Panel ekspertów z Europejskiej Administracji Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Administration – EFSA) mówi, że nie ma dostępnych danych, które byłyby wystarczające do wygenerowania zaleceń co do górnej granicy spożywania DHA, EPA oraz DPA(Kwas dokozapentaenowy – należy do grupy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, do rodziny omega 6)[54].

Jednak według dostępnych danych(według EFSA) nie wzbudza wątpliwości, że suplementacja kwasami EPA i DHA łącznie do 5g dziennie jest bezpieczne dla dorosłych. Mówią też, że sama podaż EPA do 1.5g dziennie i samo DHA 1g dziennie nie wydaje się zagrożeniem dla ogółu społeczeństwa[54].

Także poruszałbym się po prostu pomiędzy 3-5g dziennie, zaznaczam jednak, że dla ogółu populacji tak duże dawki nie są absolutnie konieczne.

To ile tej Omega-3 „jeść”?

Jako, że żyjemy w Polsce, odżywiamy się „po polsku” to skorzystamy sobie z zaleceń NIZP-PZH.

Niemowlęta i małe dzieci:

7-11 miesięcy – ALA 0,5% energii z diety, DHA 100 mg dziennie

12-24 miesiące – Ala 0,5% energii z diety, DHA 100 mg dziennie

Niemowlęta karmione mieszankami mlekozastępczymi:

Preparaty do początkowego i do dalszego żywienia niemowląt – skład podstawowy:

ALA 50-100 mg/100 kcal, DHA 20-50 mg/100 kcal

Preparaty do początkowego i do dalszego żywienia niemowląt – dobrowolny dodatek:

Omega-3 maksymalnie 1% kwasów tłuszczowych, DHA < Omega 6, EPA < DHA

Dzieci i młodzież:

2-8 lat: ALA 0,5 energii z diety, DHA + EPA 1-2 porcje ryb i owoców morza tygodniowo w tym raz ryby tłuste lub 250 mg dziennie

Osoby dorosłe:

Osoby dorosłe: ALA 0,5% energii z diety, DHA+EPA 2 porcje ryb tygodniowo, w tym raz ryby tłuste lub 250 mg dziennie

Kobiety w ciąży: ALA 0,5% energii z diety, DHA + EPA 250 mg dziennie + 100-200mg DHA dziennie + uwaga na spożywanie ryb ze względu na ilość rtęci i innych toksyn (konsultacja z lekarzem wskazana)

Kobiety karmiące piersią: ALA 0,5% energii z diety, DHA + EPA 250 mg dziennie + 100-200mg DHA dziennie

Sportowcy:

Międzynarodowy Komitet Olimpijski w swoich zaleceniach podaje, że podaż ok. 2g kwasów tłuszczowych Omega 3 będzie skutkowało w poprawie funkcji poznawczych, zwiększeniu syntezy protein, czy zmniejszeniu regeneracji w przypadku tzw. „DOMSów” (popularnych zakwasów)[55].

Podsumowanie

Jak widać po artykule ciężko jest się dopatrzyć aspektu w życiu, w którym odpowiednia podaż kwasów tłuszczowych Omega-3 nie będzie dobra. Przede wszystkim możemy mówić tutaj o prewencji chorób cywilizacyjnych związanych z układem krwionośnym i sercowym.

Oprócz tego wiele schorzeń i chorób, w których zbijanie stanów zapalnych ma kluczowe znaczenie również będzie tutaj ważne, ponieważ zauważono w wielu badaniach i meta analizach takie zjawisko w przypadku spożycia kwasów EPA i DHA.

No cóż, dbać o to powinien każdy. Ty, ja, Twoja mama, tata, babcia, ciocia i tak dalej…:)

Piśmiennictwo

  1. Mayurasakorn K, et al. Docosahexaenoic acid: brain accretion and roles in neuroprotection after brain hypoxia and ischemia. Curr Opin Clin Nutr Metab Care (2011)
  2. Pawlosky RJ, Salem N Jr. Alcohol consumption in rhesus monkeys depletes tissues of polyunsaturated fatty acids and alters essential fatty acid metabolism. Alcohol Clin Exp Res (1999)
  3. Pawlosky RJ, Bacher J, Salem N Jr. Ethanol consumption alters electroretinograms and depletes neural tissues of docosahexaenoic acid in rhesus monkeys: nutritional consequences of a low n-3 fatty acid diet. Alcohol Clin Exp Res (2001)
  4. Hamazaki T, et al. The effect of docosahexaenoic acid on aggression in young adults. A placebo-controlled double-blind study. J Clin Invest (1996)
  5. Hamazaki T, et al. The effect of docosahexaenoic acid on aggression in elderly Thai subjects–a placebo-controlled double-blind study. Nutr Neurosci (2002)
  6. Long SJ1, Benton D. A double-blind trial of the effect of docosahexaenoic acid and vitamin and mineral supplementation on aggression, impulsivity, and stress. Hum Psychopharmacol (2013)
  7. Raine A1, et al. Reduction in behavior problems with omega-3 supplementation in children aged 8-16 years: a randomized, double-blind, placebo-controlled, stratified, parallel-group trial. J Child Psychol Psychiatry (2014)
  8. Hibbeln JR, Salem N Jr. Dietary polyunsaturated fatty acids and depression: when cholesterol does not satisfy. Am J Clin Nutr (1995)
  9. Gamoh S, et al. Chronic administration of docosahexaenoic acid improves reference memory-related learning ability in young rats. Neuroscience (1999)
  10. Narendran R, et al. Improved Working Memory but No Effect on Striatal Vesicular Monoamine Transporter Type 2 after Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acid Supplementation.
  11. Stonehouse W, et al. DHA supplementation improved both memory and reaction time in healthy young adults: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr (2013)
  12. Martins JG. EPA but not DHA appears to be responsible for the efficacy of omega-3 long chain polyunsaturated fatty acid supplementation in depression: evidence from a meta-analysis of randomized controlled trials. J Am Coll Nutr (2009)
  13. Warren G, McKendrick M, Peet M. The role of essential fatty acids in chronic fatigue syndrome. A case-controlled study of red-cell membrane essential fatty acids (EFA) and a placebo-controlled treatment study with high dose of EFA. Acta Neurol Scand (1999)
  14. Hallahan B, et al. Omega-3 fatty acid supplementation in patients with recurrent self-harm. Single-centre double-blind randomised controlled trial. Br J Psychiatry (2007)
  15. Zanarini MC, Frankenburg FR. omega-3 Fatty acid treatment of women with borderline personality disorder: a double-blind, placebo-controlled pilot study. Am J Psychiatry (2003)
  16. van de Rest O, et al. Effect of fish-oil supplementation on mental well-being in older subjects: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Am J Clin Nutr (2008)
  17. Doornbos B, et al. Supplementation of a low dose of DHA or DHA+AA does not prevent peripartum depressive symptoms in a small population based sample. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry (2009)
  18. Peet M, Horrobin DF. A dose-ranging study of the effects of ethyl-eicosapentaenoate in patients with ongoing depression despite apparently adequate treatment with standard drugs. Arch Gen Psychiatry (2002)
  19. Frangou S, Lewis M, McCrone P. Efficacy of ethyl-eicosapentaenoic acid in bipolar depression: randomised double-blind placebo-controlled study. Br J Psychiatry (2006)
  20. Hamazaki T, et al. Anti-stress effects of DHA. Biofactors (2000)
  21. Hamazaki T, et al. Administration of docosahexaenoic acid influences behavior and plasma catecholamine levels at times of psychological stress. Lipids (1999)
  22. Sawazaki S, et al. The effect of docosahexaenoic acid on plasma catecholamine concentrations and glucose tolerance during long-lasting psychological stress: a double-blind placebo-controlled study. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo) (1999)
  23. Song C, et al. Effects of dietary n-3 or n-6 fatty acids on interleukin-1beta-induced anxiety, stress, and inflammatory responses in rats. J Lipid Res (2003)
  24. Takeuchi T, Iwanaga M, Harada E. Possible regulatory mechanism of DHA-induced anti-stress reaction in rats. Brain Res (2003)
  25. Hamazaki K, et al. Effect of omega-3 fatty acid-containing phospholipids on blood catecholamine concentrations in healthy volunteers: a randomized, placebo-controlled, double-blind trial. Nutrition (2005)
  26. Kastelein J. What future for combination therapies.Int J Clin Pract Suppl (2003)
  27. Barter PJ. Hugh sinclair lecture: the regulation and remodelling of HDL by plasma factors. Atheroscler Suppl (2002)
  28. de Grooth GJ, et al. A review of CETP and its relation to atherosclerosis. J Lipid Res (2004)
  29. Boberg M, et al. Supplementation with n-3 fatty acids reduces triglycerides but increases PAI-1 in non-insulin-dependent diabetes mellitus. Eur J Clin Invest (1992)
  30. Connor WE, et al. The hypotriglyceridemic effect of fish oil in adult-onset diabetes without adverse glucose control. Ann N Y Acad Sci (1993)
  31. Goh YK, et al. Effect of omega 3 fatty acid on plasma lipids, cholesterol and lipoprotein fatty acid content in NIDDM patients. Diabetologia (1997)
  32. Eslick GD, et al. Benefits of fish oil supplementation in hyperlipidemia: a systematic review and meta-analysis.Int J Cardiol (2009)
  33. Li K., Huang T., Zheng J. et al. Effect of marine-derived n-3 polyunsaturated fatty acids on C-reactive protein, interleukin 6 and tumor necrosis factor alpha: a meta-analysis. PLoS One (2014)
  34. Layé S., Nadjar A., Joffre C., Bazinet R.P. Anti-Inflammatory Effects of Omega-3 Fatty Acids in the Brain: Physiological Mechanisms and Relevance to Pharmacology, Pharmacol. (2018)
  35. Bloomer RJ, et al. Effect of eicosapentaenoic and docosahexaenoic acid on resting and exercise-induced inflammatory and oxidative stress biomarkers: a randomized, placebo controlled, cross-over study. Lipids Health Dis (2009)
  36. Kiecolt-Glaser JK, et al. Omega-3 supplementation lowers inflammation in healthy middle-aged and older adults: a randomized controlled trial. Brain Behav Immun (2012)
  37. SanGiovanni JP, Chew EY. The role of omega-3 long-chain polyunsaturated fatty acids in health and disease of the retina. Prog Retin Eye Res (2005)
  38. Kang JX, et al. Transgenic mice: fat-1 mice convert n-6 to n-3 fatty acids. Nature (2004)
  39. Hakim IA, Harris RB, Ritenbaugh C. Fat intake and risk of squamous cell carcinoma of the skin. Nutr Cancer (2000)
  40. Kune GA, et al. Diet, alcohol, smoking, serum beta-carotene, and vitamin A in male nonmelanocytic skin cancer patients and controls. Nutr Cancer (1992)
  41. Yu J., Liu L., Hang Y. et al. Effects of omega-3 fatty acids on patients undergoing surgery for gastrointestinal malignancy: a systematic review and meta-analysis. BMC Cancer (2017)
  42. Hoang T., Myung S.K., Pham T.T. Dietary Intake of Omega-3 fatty acids and Endocrine-related Gynecological Cancer: A Meta-Analysis of Observational Studies. Cancer Res. Treat (2019)
  43. Lucia MS, Torkko KC. Inflammation as a target for prostate cancer chemoprevention: pathological and laboratory rationale.J Urol (2004)
  44. Boadi WY, et al. In vitro effect of mercury on enzyme activities and its accumulation in the first-trimester human placenta. Environ Res (1992)
  45. Al-Safi ZA, et al. Omega-3 Fatty Acid Supplementation Lowers Serum FSH in Normal Weight But Not Obese Women. J Clin Endocrinol Metab (2016)
  46. Klein NA, et al. Reproductive aging: accelerated ovarian follicular development associated with a monotropic follicle-stimulating hormone rise in normal older women. J Clin Endocrinol Metab (1996)
  47. Larque E, Demmelmair H, Koletzko B. Perinatal supply and metabolism of long-chain polyunsaturated fatty acids: importance for the early development of the nervous system. Ann N Y Acad Sci (2002)
  48. Makrides M, et al. Fatty acid composition of brain, retina, and erythrocytes in breast- and formula-fed infants. Am J Clin Nutr (1994)
  49. Lapillonne A, et al. Lipid needs of preterm infants: updated recommendations. J Pediatr (2013)
  50. Brenna JT, et al. Docosahexaenoic and arachidonic acid concentrations in human breast milk worldwide. Am J Clin Nutr (2007)
  51. Jensen CL, Lapillonne A. Docosahexaenoic acid and lactation. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids (2009)
  52. EFSA. Scientific Opinion on statement on the benefits of fish/seafood consumption compared to the risks of methylmercury in fish/seafood. EFSAJournal (2015)
  53. FDA (U.S. Food and Drug Administration). Substances affirmed as generally recognized as safe: menhaden oil, Federal Register (2004)
  54. EFSA (European Food Safety Administration). Scientific Opinion on the Tolerable Upper Intake Level of eicosapentaenoic acid (EPA), docosahexaenoic acid (DHA) and docosapentaenoic acid (DPA). EFSA Journal (2012)
  55. Maughan R, Burke L, et al. IOC Consensus Statement: Dietary Supplements and the High Performance Athlete. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism (2018)